Doe eens normaal!!

Afgelopen weekend liep ik naar een winkel, toen een moeder met twee kinderen mij op de fiets passeerde. Tijdens het fietsen riep ze naar een van de kinderen dat hij normaal moest doen. Ik kan mij een twistgesprek herinneren tussen onze toenmalige premier Marc Rutte en PVV-leider Geert Wilders, waarbij ze elkaar ook sommeerden om normaal te blijven doen. Daarnaast lees ik in verschillende beleidsstukken regelmatig het woord normaliseren.

Dit zette mij aan het denken over het woord ‘normaal’. Wat betekent dit eigenlijk? We gebruiken het woord vaker in contexten zoals hierboven beschreven. We dénken allemaal ongeveer te weten wat we ermee bedoelen, alleen kunnen we hierbij wel een verschillende notie hebben. Het woordenboek geeft de volgende definitie: ‘Zoals het vaakst voorkomt, zoals de meeste mensen het doen’. Normaal betekent dus: dat wat gewoon ís. Nou, dan weten we het wel. Normaal doen is dus doen zoals we gewoon zijn. Maar weten we met z’n allen nog wel wat gewoon is en wat dit betekent voor kinderen?

In het klaslokaal wordt ook uitgegaan van het normale en gewone. Sterk afwijkend gedrag kan zelfs leiden tot het stempel ‘probleemgedrag’ en mogelijk tot verder onderzoek. De vraag die ik wil stellen, luidt: besteden we met elkaar wel voldoende aandacht aan wat we als normaal definiëren, en aan de acceptatie van het feit dat hierover verschillende opvattingen bestaan? Met name in relatie tot de sterke demografische ontwikkelingen, wanneer diverse culturele opvattingen over opvoeden en onderwijs hun toetrede doen in de diverse professionele pedagogische situaties.

Recent was ik aanwezig bij een bijeenkomst van ASML, waar professor Robert D. Putnam ons meenam in zijn pedagogische visie. Zijn korte lezing bevestigde, in mijn ogen, bovenstaande gedachtegang. Ook is het voor mij een onderbouwing voor de investering in ‘Samen Leren in Diversiteit’. Putnam ziet gedeelde normen en waarden als essentieel voor het opbouwen van sociaal kapitaal, samen met vertrouwen en sociale netwerken. Deze gedeelde waarden maken samenwerking en wederkerigheid mogelijk, wat cruciaal is voor het functioneren van een gemeenschap. En dus ook voor de opvoeding van kinderen. Het is daarom in de opvoeding en het onderwijs niet alleen belangrijk om kinderen kennis bij te brengen, maar ook te leren samenleven, verantwoordelijkheid te nemen en bij te dragen aan de gemeenschap – altijd met gedeelde normen en waarden als basis.

Ook de Engelse professor Neil Hawkes vraagt middels zijn beweging Value Based Education aandacht voor het opvoeden en onderwijzen in menselijke waarden, onder meer door met kinderen het gesprek hierover aan te gaan. Het draait allemaal om het bewust centraal stellen van positieve menselijke waarden als respect, rechtvaardigheid, integriteit, waardigheid, compassie en dienstbaarheid in het dagelijks leven van kinderen en volwassenen. Kinderen moeten niet alleen over waarden leren, maar deze ook actief ervaren, oefenen en toepassen. Dit gebeurt door reflectie, gesprekken en het bewust maken van keuzes die het welzijn van zichzelf en anderen bevorderen.

Door er met elkaar over in gesprek te gaan, of door als professional bewust die situaties te creëren waarbij kinderen met elkaar het gesprek aan kunnen gaan over wat ze met elkaar normaal vinden. Maar ook door menselijke waarden nader te concretiseren, realiseren we een veilig klimaat waarin het voor ieder duidelijk is wat we met elkaar normaal vinden. Zo hoeven we niet meer naar elkaar te roepen om normaal te doen, zonder precies te weten wat dan normaal is.

Putnam waarschuwde nog dat in zeer diverse samenlevingen de sociale samenhang kan afnemen, wanneer er onvoldoende gedeelde normen zijn. Hij pleit daarom voor het actief bouwen van bruggen tussen verschillende groepen, zodat kinderen leren omgaan met verschillen en universele waarden als respect en empathie ontwikkelen.
Volgens mij een perfecte onderbouwing voor de inzet van het door ASML ondersteunde programma ‘Samen Leren in Diversiteit’, dat we met elkaar aan het uitvoeren zijn. Aandacht dus voor gedeelde normen en waarden, maar ook bewust leren omgaan met verschillen. Doe eens normaal binnen een cultureel rijke context.
Bedankt voor de samenwerking dit schooljaar en ik wens ieder een fijne zomer toe!