Totstandkoming

Passend Onderwijs streeft waar mogelijk naar regulier onderwijs en speciaal onderwijs wanneer nodig. In de ontwikkeling van leerlingen is de overstap van po/sbo/so naar vo/vso een belangrijke stap. Er zijn leerlingen bij wie de overgang niet succesvol verloopt, waardoor ze eerder naar het voortgezet speciaal onderwijs (vso) gaan of vastlopen in het voortgezet onderwijs (vo).
Omdat beide samenwerkingsverbanden streven naar een succesvolle overstap, onderzochten we samen de voorwaarden voor een succesvolle overstap van po naar vo.

In eerste instantie richtte het onderzoek zich specifiek op wat leerlingen met (kenmerken van) een autismespectrumstoornis (ASS) nodig hebben om een succesvolle overstap te maken. Juist bij die leerlingen is gebleken dat zij vaker speciaal onderwijs volgen of uitvallen in regulier onderwijs.
In juni 2015 onderzocht het Autisme Steunpunt in de regio Zuidoost-Brabant de voorwaarden voor een succesvolle overgang binnen vier SWV’en. Het rapport genaamd ‘V(ASS)t en zeker naar het vo’ bevat aanbevelingen. Het rapport is vervolgens uitgewerkt tot een raamwerk, gericht op leerlingen met (kenmerken van) een ASS, met de gedachte: ‘wat goed is voor leerlingen met ASS, is goed voor alle leerlingen met behoefte aan duidelijkheid en voorspelbaarheid’.

In het schooljaar 2016-2017 is het raamwerk doorontwikkeld. Hierna bleek dat het raamwerk veel breder inzetbaar is: voor alle leerlingen die tijdens de overgang extra voorbereiding en duidelijkheid nodig hebben en voor scholen die meer informatie nodig hebben over deze leerlingen. Daarom is de naam van het raamwerk aangepast naar ‘vast en zeker naar het vo’.
Vanuit de aanvankelijke opzet zijn enkele instrumenten daarom nog autisme specifiek, maar is het breder inzetbaar. Er is een ‘brugwaaier’ in omloop die scholen gebruiken als reminder en handvat bij het raamwerk. We hopen dat veel scholen en leerlingen profiteren van dit raamwerk.
Meerdere aanbevelingen uit het rapport ‘v(ASS)t en zeker naar het vo’ zijn gebaseerd op visie, bewustwording, attitude en voorwaarden ten aanzien van onderwijs aan leerlingen met een ondersteuningsbehoefte. Het is belangrijk dat scholen stil staan en in gesprek gaan met elkaar om te komen tot een gemeenschappelijk draagvlak. Een raamwerk vindt geen bodem als het belang van onderstaande punten niet onderkend worden op scholen:

1. De impact van de overgang van po naar vo voor leerlingen;
2. De voorwaarden in de onderwijsomgeving;
3. De attitude van leerkrachten en medeleerlingen als het gaat om leerlingen met een ondersteuningsbehoefte;
4. Draagvlak en begrip op scholen en denken vanuit mogelijkheden voor leerlingen;
5. Samenwerken met ouders;
6. Inzetten van hulp en behandeling;
7. Vaardigheden aanleren;
8. Uniformiteit in de regio;
9. Begeleiding door de jaren heen in het po en vo;
10. Kennen van rollen en verantwoordelijkheden.

Gebruik

Een raamwerk met de voorwaarden om leerlingen uit de regio Helmond-Peelland te ondersteunen bij de overgang van primair- naar voortgezet onderwijs.

Gebruik van dit raamwerk
Dit raamwerk is ontwikkeld door en voor de scholen van de Samenwerkingsverbanden Helmond-Peelland PO en VO. Scholen en ouders kunnen gebruik maken van de instrumenten, deze downloaden en bewerken naar behoefte. Het raamwerk is een tijdspad voor de po- en vo-periode. Afhankelijk van de behoefte van een leerling, ouder of school, is een instrument, lijst of training inzetbaar.
Als mensen uit de regio verbeterpunten of toevoegingen hebben voor het raamwerk of een eigen instrument willen aanbieden, dan kan dat via dit e-mailadres. Zo is het raamwerk een instrument dat steeds meer van en voor de regio wordt.
Mensen buiten de regio kunnen het raamwerk inzien en downloaden. Wanneer hier gebruik van wordt gemaakt, willen we graag dat de bron vermeld wordt (www.swv-peelland.nl) en het watermerk gehanteerd blijft.

Raamwerk voor de overgang van po naar vo
Deze tijdlijn, instrumenten en lijsten zijn hulpmiddelen die gebruikt kunnen worden. Als men zelf al beschikt over afspraken, instrumenten en structuren die tegemoetkomen aan het doel, dan kan men mogelijk aanvullen met zaken uit dit raamwerk. Gebruik dat wat helpt om maatwerk aan te bieden dat past bij school, kind en ouders en maak het passend aan de situatie, mogelijkheden, wensen en het niveau van de leerling.

Raamwerk

Periode	Doel	Instrumenten	Voorbeeld
Onderbouw po	De leerling bezit basale communicatieve, sociale en zelfredzaamheidsvaardigheden	Leerlijnen sociale, emotionele en zelfredzaamheidsontwikkeling bijvoorbeeld met de CED leerlijnen
		Lijst VO-competenties papier	Papieren versie te downloaden VO-competenties
		Lijst VO-Competenties digitaal	De lijst VO-competenties is digitaal in te vullen door leerling, ouders en leerkracht via de Competentiewijzer
		Leerlijnen
Po en vo	De leerling geeft aan wat hij/zij wel of niet fijn vindt op school, zodat er bewust gewerkt kan worden aan verbetering	Gesprekshulp voor op school op de website www.gesprekshulp.nl	Gesprekshulp
Po en vo	De medeleerlingen worden geïnformeerd over de bijzonderheden van hun klasgenoot/klasgenoten om daarmee openheid, begrip, saamhorigheid en hulp te bevorderen.	Sluit aan bij projecten rondom 'anders zijn' of 'diversiteit'
		Overleg met ouders en de leerling over de manier waarop het besproken wordt
Po en vo	De ouders van kwetsbare leerlingen vragen (via de gemeente) begeleiding of behandeling aan, zodat het kind sterker kan worden	Bijvoorbeeld faalangsttraining of sociale vaardigheidstraining	Trainingen en methoden om leerlingen voor te bereiden op vo
Groep 7/8	School, kind en ouders bespreken de wensen en mogelijkheden voor vo en hebben de ondersteuningsbehoefte in kaart gebracht en beschreven	Informatieoverdracht via OSO
		Lijsten met sterke/ zwakke kanten van leerling en zijn systeem
		Mijn Eigenwijzer	Mijn Eigenwijzer
		Lijst VO-competenties papier
		Lijst VO-competenties digitaal
		Leerlijnen	Papieren versie te downloaden VO-competentieset
		Cursus voor de leerling	De lijst VO-competenties is digitaal in te vullen door leerling, ouders en leerkracht via de Competentiewijzer
Groep 7/8	Ouders bezoeken websites en open dagen van scholen en kiezen waar ze hun kind aan willen melden	Website SWV Helmond-Peelland VO	Tijdpad overstap po-vo schooljaar 23/24
		Ondersteuningsprofielen op websites van scholen	Tijdpad overstap po-vo schooljaar 23/24
Groep 7/8	Er zijn afspraken met de leerling wanneer hij de school bezoekt; individueel en meeloop dag en/of minilessen etc. De leerling krijgt een tijdlijn in een overgangsboekje waarin staat welke stappen wanneer worden gezet in de overgang naar het vo		Overstapboekje
Groep 8	De leerling krijgt een overzicht van de activiteiten in groep 8 richting vo, maar ook musical, kamp e.d.	Agenda, kalender en jaarplanning
Groep 8	Ouders bespreken, indien nodig, met school en Jeugdzorg of ze ondersteuning nodig hebben in deze fase		Handvatten om met ouders in gesprek te gaan om hulpvragen goed te kunnen formuleren
Groep 8	Ouders melden hun kind aan en informeren de vo-school over hun kind. De vo-school stelt vragen die maken dat het beeld helderder wordt, eventueel zoekt de vo-school een beter passende onderwijsplek.		Onderwerpen van gesprek in de warme overdracht, aanvullend op OKR
Groep 8	Indien nodig gaat iemand van de vo-school in het po observeren en overleggen, of worden er extra onderzoeken gedaan	Observatiepunten	Handvatten voor po-school/observatie
		Lijst met mogelijke aanvullende onderzoeken	Aanvullende testen/onderzoeken
Groep 8	De leerling volgt indien gewenst tijdens groep 8 of de vakantie een training als voorbereiding op de brugklas of leest een relevant boek	Bijvoorbeeld ‘Plezier op school’	Trainingen en methoden om leerlingen voor te bereiden op vo
Groep 8	Leerling heeft een boekje als houvast met informatie over de nieuwe vo-school met informatie, tijdlijn e.d. wat tot de zomer wordt aangevuld		Overstapboekje
Eind groep 8	De leerling en ouders hebben op de vo-school een contactpersoon aan wie vragen gesteld kunnen worden
Po en vo	De vo-school en po-school hebben telefonisch of persoonlijk contact over de leerling		Onderwerpen van gesprek in de warme overdracht, aanvullend op OKR
Po en vo	Medewerkers van po- en vo-scholen hebben zicht op de schoolse omgeving van elkaar door bij elkaar te gaan kijken
Brugklas	De leerling beschrijft met hulp waar men in het vo rekening mee moet houden en bespreekt wie deze informatie krijgt	Eigen wijzer, een papieren document te verkrijgen bij het SWV Helmond-Peelland PO	Mijn Eigenwijzer
Brugklas	De leerling heeft een maatje/buddy waar hij tijdens de overgang en in de brugklas steun aan heeft
Brugklas	De leerling heeft duidelijke informatie over de lokalen, lesrooster, de regels, afspraken op de nieuwe school. Het kent de afspraken waar hij de mentor/coach kan vinden of wie bij diens afwezigheid
Brugklas	De docenten weten wat de leerling nodig heeft en waar rekening mee moet worden gehouden	Uitdraai gesprekshulp	Gesprekshulp
		Eigenwijzer	Mijn Eigenwijzer
Brugklas	De medeleerlingen worden geïnformeerd over de bijzonderheden van hun klasgenoot/klasgenoten om daarmee begrip, saamhorigheid en hulp te bevorderen.	Sluit aan bij projecten rondom 'anders zijn' of 'diversiteit'
		Overleg met ouders en de leerling of en hoe het besproken wordt
Jaren in het vo in en na de brugklas	De leerling kan met zijn vragen en zorgen op vaste tijden en indien nodig bij een mentor of coach terecht
Jaren in het vo in en na de brugklas	Ouders en mentor/coach houden elkaar op de hoogte over de voortgang en bijzonderheden	Maak afspraken over de manier waarop en frequentie waarin er contact is
Jaren in het vo na de brugklas	Bij doubleren, overgang naar een volgende klas, profielkeuze, studiekeuze en nieuwe en bijzondere activiteiten krijgt de leerling voldoende informatie en ondersteuning om overzicht te houden en onduidelijkheden of problemen te bespreken		Momenten tijdens de vo-periode waarin extra ondersteuning wenselijk kan zijn
Laatste 2 jaren van het vo	De leerling wordt voorbereid op en begeleid in het vervolg na het vo